[t. 1.] 1750-1830 -- [t. 2.] 1831-1864 -- [t. 3.] 1865-1895 -- [t. 4., zesz. 1.-2.] 1896-1918.

Issues of nature conservation, and socio-cultural movement called ecologism, are vivid becouse of it’s many controvertions and actual validity in terms of sustainable development. This paper presents contemporary motives of preserving the nature, scientific ways of it’s realization, and chosen issues of so called „ecological spirituality”. Reflection on the abilities and perils of science and spirituality, with reference to philosophy and practical conservation activity, will be led. Finally, there will be an attemption to answer the question about relation between nature (...) preservation, science and ecological spirituality, and to define the spiritual condition and trends in contemporary ecologism. (shrink)

Issues of nature conservation, and socio-cultural movement called ecologism, are vivid becouse o f it’s many controvertions and actual validity in terms o f sustainable development. This paper presents contemporary motives o f preserving the nature, scientific ways of it’s realization, and chosen issues o f so called „ecological spirituality”. Reflection on the abilities and perils of science and spirituality, with reference to philosophy and practical conservation activity, will be led. Finally, there will be an attemption to answer the question (...) about relation between nature preservation, science and ecological spirituality, and to define the spiritual condition and trends in contemporary ecologism. (shrink)

Celem artykułu jest omówienie poglądów o. prof. Stanisława Ziemiańskiego SJ dotyczących znaczenia nauk przyrodniczych dla filozofii i teologii oraz relacji między naukami przyrodniczymi, filozofią i teologią. Na tle teodycealnego stanowiska o. Ziemiańskiego, zaproponowanego w ramach jego teologii naturalnej, został zaprezentowany sposób, w jaki autor wykorzystuje dane nauk przyrodniczych w swoich poszukiwaniach filozoficznych. Ziemiański przyjmuje stanowisko, które cechuje się ostrożnością, a nawet zachowywaniem pewnego rodzaju dystansu wobec obrazu świata kreowanego przez współczesne przyrodoznawstwo. W szczególności nie podziela filozoficznej interpretacji naukowego (...) obrazu świata, która miałaby prowadzić do panewolucjonizmu rozciągniętego na całość historii wszechświata. Na tle współczesnych stanowisk licznych polskich przedstawicieli ewolucjonizmu teistycznego, wywodzących się z katolickich środowisk intelektualnych, którzy starają się uzgadniać ewolucję z kreacją na gruncie filozofii, poglądy o. Ziemiańskiego są mniej typowe i niewątpliwie wyróżniają się owym antyewolucjonistycznym rysem. Analizę stanowiska o. Ziemiańskiego rozpoczęto od rekonstrukcji jego ujęcia teoriopoznawczego i metodologicznego w zakresie dotyczącym statusu nauk przyrodniczych, filozofii i teologii oraz obrazów rzeczywistości materialnej, jakich one dostarczają. W dalszej części omówiono wybrane kwestie przedmiotowe, które mieszczą się w obszarze zagadnienia relacji między naukami przyrodniczymi i teologią, a które podejmował o. Ziemiański, w szczególności problematykę dotyczącą genezy wszechświata i pochodzenia życia biologicznego. Następnie podjęta została próba odtworzenia ogólnego obrazu relacji między nauką i religią (naukami przyrodniczymi i teologią), a także rozumem i wiarą, w związku ze sposobem ujmowania przez o. Ziemiańskiego m.in. kontrowersji kreacjonizm – ewolucjonizm, zagadnienia momentu animacji płodu ludzkiego oraz grzechu pierworodnego, cierpienia i śmierci. Na zakończenie do niektórych twierdzeń Ziemiańskiego ustosunkowano się krytycznie i polemicznie. Wspólnym mianownikiem dla tych uwag jest znaczenie wpływu przyjmowanych założeń metafizycznych na interpretację i wykorzystanie danych naukowych w tworzeniu filozoficznego i teologicznego obrazu świata. (shrink)

1 października 2019 roku dotychczasowa Sekcja Filozofii Przyrody, składająca się z Katedry Filozofii Przyrody, Katedry Filozofii Przyrodoznawstwa oraz Katedry Metodologii Nauk Systemowo-Informacyjnych, została przekształcona w Katedrę Filozofii Przyrody (KFP). W okresie od utworzenia Katedry Filozofii Przyrody do końca 2022 roku aktywność naukowa jej pracowników obejmowała: realizację indywidualnych i wspólnych programów badawczych i związaną z nimi działalność publikacyjną; udział w konferencjach naukowych; spotkania w celu omówienia bieżących spraw organizacyjnych; spotkania tematyczne, poświęcone prezentacji realizowanej problematyki badawczej oraz dyskusji nad prezentowanymi treściami. (...) -------------------------- Zgłoszono: 20/02/2023. Zrecenzowano: 28/03/2023. Zaakceptowano do publikacji: 30/03/2023. (shrink)

Zagadnienie pochodzenia życia stanowi przedmiot ludzkich dociekań od wieków. Wszystkie istniejące poglądy na ten temat można przyporządkować do różnych obszarów ludzkiej wiedzy o świecie: nauk przyrodniczych, filozofii, teologii. Warto przyjrzeć się im bliżej i spróbować uporządkować je według określonej typologii. Można wówczas dostrzec istniejące między nimi powiązania i relacje, które wskazują na charakter tych poglądów. Różnice między istniejącymi współcześnie teoriami biogenezy, występujące na gruncie przyrodniczym, zostaną przedstawione jako drugorzędne w porównaniu z różnicami wynikającymi z filozoficznych założeń leżących u podstaw (...) badań nad genezą życia. Propozycja uporządkowania i klasyfikacji różnego rodzaju teorii genezy życia umożliwia wyodrębnienie koncepcji określonego typu: teistycznych, filozoficznych i przyrodniczych oraz porównanie ich ze sobą. Najbardziej ogólny podział w tym zakresie pozwala na wyróżnienie koncepcji metafizycznych i koncepcji przyrodniczych. Niektóre z nich odpowiadają na pytanie o powstanie życia w ogóle, a inne dotyczą jedynie kwestii pochodzenia życia na Ziemi. W perspektywie współczesnych badań naukowych na temat pochodzenia życia wydaje się interesujące, że dwie główne historyczne idee dotyczące problemu powstania życia, samorództwo i panspermia, wciąż są obecne w założeniach wspomnianych teorii, oczywiście w zmodyfikowanej postaci. Artykuł stanowi omówienie i wyjaśnienie proponowanego schematu klasyfikacji głównych typów teorii na temat pochodzenia życia, w którym kluczową rolę odgrywa kryterium natury filozoficznej. Jednym z najważniejszych pytań, na które wspomniany schemat dostarcza odpowiedzi, jest pytanie o to, które z filozoficznych założeń obecne w przyrodniczych teoriach biogenezy okazały się trwałe mimo zmian i różnic występujących w ich warstwie ściśle przyrodniczej. (shrink)

16. Warsztaty Filozofii Przyrody odbyły się w dniach 15-18 czerwca 2023 roku w Krakowie, w budynku Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego. Organizatorem cyklicznych warsztatów jest Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Uczestnikami warsztatów było ponad trzydziestu przedstawicieli kilkunastu ośrodków naukowych z Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Warszawy, Zielonej Góry, zajmujących się filozofią przyrody i filozofią nauk przyrodniczych. ------------------------- Zgłoszono: 30/10/2023. Zrecenzowano: 20/11/2023. Zaakceptowano do publikacji: 10/12/2023.

15. Warsztaty Filozofii Przyrody odbyły się w dniach 23-26 czerwca 2022 roku w Ciążeniu, w Domu Pracy Twórczej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Organizatorem cyklicznych warsztatów jest Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Uczestnikami warsztatów było ponad trzydziestu przedstawicieli kilkunastu ośrodków naukowych z Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Warszawy, Wrocławia, Zielonej Góry, zajmujących się filozofią przyrody i filozofią nauk przyrodniczych. ------------------------- Zgłoszono: 30/11/2022. Zrecenzowano: 20/12/2022. Zaakceptowano do publikacji: 22/12/2022.

Zebrane w niniejszej publikacji prace są owocem namysłu zarówno badaczy przyrody, jak i filozofów oraz teologów. Prezentują one różnorodne spojrzenie na elementy dziejów dialogu między naukami przyrodniczymi, filozofią i teologią, a także własne poszukiwania autorów dotyczące współczesnych aspektów tej problematyki. W pierwszej części zostanie przedstawione spojrzenie na charakterystyczne punkty historycznego procesu formowania się relacji między różnymi dziedzinami ludzkiego poznania. Czytelnik będzie mógł prześledzić etapy jednoczenia się religijnego i filozoficznego obrazu rzeczywistości na gruncie chrześcijańskiej starożytności i średniowiecza. Ukazane też zostanie oświeceniowe (...) rozejście się teologii i nowożytnej filozofii pod wpływem rozwoju nauk szczegółowych. Współczesny etap poszukiwań obszarów i perspektyw, w których możliwy jest dialog pomiędzy wyodrębnionymi z filozofii naukami przyrodniczymi a samą filozofią oraz teologią, zostanie zaprezentowany w drugiej części niniejszej publikacji. Składają się na nią artykuły dotyczące zarówno aspektów metodologicznych, jak i konkretnych problemów pojawiających się na styku elementów triady: przyrodoznawstwo – filozofia – teologia. (shrink)

At head of title: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.

The article reviews the book Metodologia nauk [Methodology of the Sciences], by Adam Grobler.

The article reviews the book Metodologia nauk [Methodology of the Sciences], by Adam Grobler.

EN: Selection of Marczyński's interviews on philosophy and literature which were recorded in early 2007 for the purpose of his radio broadcast "Hortus (In)Conclusus." Includes interviews with: Marek Bieńczyk, Józef Bremer, Ihor Byczko, Andrij Dachnij, Anna Dziedzic, Mateusz Falkowski, Tadeusz Gadacz, Michał Głowiński, Dorota Hall, Serhij Jospenko, Wachtang Kebuładze, Zbigniew Kloch, Andrzej Kołakowski, Wasyl Lisowyj, Ołeksandr Majewskyj, Anton Marczynski, Julia Marczyńska, Wadym Menżulin, Zbigniew Mikołejko, Monika Milewska, Andrij Okara, Ihor Paśko, Adam Pomorski, Myrosła Popowycz, Jerzy Prokopiuk, Iryna Puchta, Barbara (...) Skarga, Dmytro Stepowyk, Władysław Stróżewski, Myrosław Trofymuk, Tomas Venclova, Jan Woleński, Taras Wozniak, Arkadiusz Żychliński. (shrink)

Geology is an example of the "historical-natural" sciences, and it combines methodological elements of typical natural sciences, as physics, and the methodological elements of history. As a result, there are some problems with placing it in the classification of sciences. The article consists of two parts. In the first one there is presented in short form process of developing of modern geology. Using as examples the ideas of James Hutton, Georges Cuvier and Charles Lyell the author shows how the opinion (...) about proper method and aims of geology was changing at the turn of 18th and 19th centuries. The final point of the process was the classification of sciences presented by William Whewell, who classified geology as a palaetiological science. The second part of the article is devoted to the place of geology in the contemporary classifications of sciences presented by main Polish methodologists. There are discussed the classifications of Kazimierz Twardowski, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Tatarkiewicz, Kazimierz Ajdukiewicz, Władysław Krajewski and Adam Grobler. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i krytyczna ocena modelu tomistycznej filozofii człowieka, który został opracowany przez o. Romana Darowskiego. Analizy mają charakter metateoretyczny. Ich przedmiotem są teksty napisane przez o. Darowskiego w różnych okresach jego twórczości filozoficznej. W sposób szczególny uwzględniona została jego praca _Filozofia człowieka_, która miała kilka wydań. Zastosowana metoda badawcza polegała na treściowej i logicznej rekonstrukcji modelu filozofii człowieka przedstawionego w pracy _Filozofia człowieka_. Model ten został poddany krytyce metodologicznej, która pokazała, że w obecnej sytuacji kulturowej ma on (...) już tylko wartość historyczną. Może jednak stanowić dobry punkt wyjścia do dyskusji nad kierunkami rozwoju współczesnej antropologii tomistycznej. Rozwój ten powinien dokonywać się w krytycznym dialogu z naukowym obrazem świata. (shrink)

Recent progress in artificial intelligence (AI) has drawn attention to the technology’s transformative potential, including what some see as its prospects for causing large-scale harm. We review two influential arguments purporting to show how AI could pose catastrophic risks. The first argument — the Problem of Power-Seeking — claims that, under certain assumptions, advanced AI systems are likely to engage in dangerous power-seeking behavior in pursuit of their goals. We review reasons for thinking that AI systems might seek power, that (...) they might obtain it, that this could lead to catastrophe, and that we might build and deploy such systems anyway. The second argument claims that the development of human-level AI will unlock rapid further progress, culminating in AI systems far more capable than any human — this is the Singularity Hypothesis. Power-seeking behavior on the part of such systems might be particularly dangerous. We discuss a variety of objections to both arguments and conclude by assessing the state of the debate. (shrink)

The foundation for a system of morals, this 1749 work is a landmark of moral and political thought. Its highly original theories of conscience, moral judgment, and virtue offer a reconstruction of the Enlightenment concept of social science, embracing both political economy and theories of law and government.

A scholarly edition of a work by Adam Smith. The edition presents an authoritative text, together with an introduction, commentary notes, and scholarly apparatus.

This thoughtful new abridgment is enriched by the brilliant commentary which accompanies it. In it, Laurence Dickey argues that the _Wealth of Nations_ contains--and conceals--a great deal of how Smith actually thought a commercial society works. Guided by his conviction that the so-called Adam Smith Problem--the relationship between ethics and economics in Smith's thinking--is a core element in the argument of the work itself, Dickey's commentary focuses on the devices Smith uses to ground his economics in broadly ethical and (...) social categories. An unparalleled guide to an often difficult and perplexing work. (shrink)

People’s beliefs about normality play an important role in many aspects of cognition and life (e.g., causal cognition, linguistic semantics, cooperative behavior). But how do people determine what sorts of things are normal in the first place? Past research has studied both people’s representations of statistical norms (e.g., the average) and their representations of prescriptive norms (e.g., the ideal). Four studies suggest that people’s notion of normality incorporates both of these types of norms. In particular, people’s representations of what is (...) normal were found to be influenced both by what they believed to be descriptively average and by what they believed to be prescriptively ideal. This is shown across three domains: people’s use of the word ‘‘normal” (Study 1), their use of gradable adjectives (Study 2), and their judgments of concept prototypicality (Study 3). A final study investigated the learning of normality for a novel category, showing that people actively combine statistical and prescriptive information they have learned into an undifferentiated notion of what is normal (Study 4). Taken together, these findings may help to explain how moral norms impact the acquisition of normality and, conversely, how normality impacts the acquisition of moral norms. (shrink)

With massive corruption uncovered in numerous recent corporate scandals, investigating psychological processes underlying unethical behavior among employees has become a critical area of research for organizational scientists. This article seeks to explain why people engage in deceptive and fraudulent activities by focusing on the use of moral-disengagement tactics or rationalizations to justify egregious actions at work. In addition, participation in goal-setting is argued to attenuate the relationship between moral disengagement and unethical behavior. Across two studies, a lab simulation and field (...) survey, a measure of moral disengagement was developed for use with working adults. The hypothesized main and interactive effects of moral disengagement, participation, and unethical behavior were tested and largely confirmed. (shrink)